Bir Tarih Düşürme Örneği: Mu’cem - Yunus Emre Özer

Mu’cem: Ebced hesâbında sâdece noktalı harfler hesap edilmek sûretiyle düşürülen târih demektir.

Pîr-i Tarîk-i Zenbûrî Muhammed Sâdık Erzincânî el-Üsküdârî Hazretleri'nin torunu ve Sâdık Efendi Tekkesi 5. postnişini, meşâyih-i Zenbûriyye'den Şeyh Rıza Efendi'nin doğumuna, mu’cemle düşürülmüş bir târih örneği görmekteyiz. Şeyh Rıza Efendi’nin doğumuna yazılmış nutuk, uzunca olup son iki beyti burada örnek verilmiştir. 

Bir vezin kalıbında nutuk inşâ etmek, başlı başına bir hünerdir. İnşâ edilen nutkun manasına uygun bir şekilde târih düşürülmesi ise medeniyetimizin ne kadar muazzam olduğunu ve tekkede yetişen zevâtın ne düzeyde bir zevk-i selîme sahip olduklarını ortaya koyar niteliktedir. 

Şeyh Rıza Efendi, Sadık Efendi’nin halifesi Celâlî Şeyh İbrahim Hamdi Ispartavî Hazretleri’nin mahdumudur. Derviş Vasıf Efendi ise şeyhi İbrahim Hamdi Efendi’nin mahdumu Şeyhzâde Rıza Efendi’nin doğumuna binaen, bir nutuk ile doğduğu seneye târih düşürmüştür. Son iki satırda ayrı ayrı 2 tane tarih düşüren Vasıf Efendi, tarih düşürdüğünü 3. satırda “Mu’cem harflerle iki parlak tarih inşâ kıldım.” diyerek beyân etmektedir.   

Heman gûş eyleyüp mevlüdünü bende ser vermeden

İki târih-i garrâ kıldım inşâ harf-i mu’cemle

Tulûğ ettikde necm-i âsâ dedim ey Vâsıf ihvâna

Gönüller rûşen ola nûr-i mahza vech-i Meryemle

Hicri Sene 1213 (Milâdi Sene 1798-99)

همان گوش ایلیوب مولودینی بنده سر ورمدن

ایکی تاریخ غرّا قیلدم انشا حرف معجمله

طلوع ایتدکده نجم آسا دیدم اي واصف اخوانه

گوکللر روشن اوله نور محض وجه مریمله

۱۲۱۳

ى+ت+ن+ج+ى+ى+ف+خ+ن =  ١٢١٣ 1213

ش+ن+ن+ض+ج+ى = ١٢١٣ 1213

50+600+80+10+10+3+50+400+10=1213

10+3+800+50+50+300=1213