Sâlnâme, Farsçada sene, yıl anlamına gelen “sâl” ve yazılı şey, mektup anlamına gelen “nâme” kelimelerinden tertip olunmuştur. Osmanlı Devleti’nde merkezî yönetimin, vilayetlerin, bazı kişi ve kurumların senelik olarak çıkarttıkları bilgilendirme amaçlı mecmualardır.
Burada bahsedeceğimiz konular, 1301/1884 senesi, Sultan Abdülhamid-i Sânî devri, Hicaz Sâlnâmesi’nden öğrendiklerimizdir.
Sıbyan mektepleri, 1846 yılından itibaren kız ve erkek çocuklarına 4 senelik süreyle ilk eğitimin verildiği kurumlardır. Erkek çocukları 7 yaşında, kız çocukları 6 yaşında mektebe başlarlardı. 1884 senesinin Hicaz Sâlnamesi’nde gördüğümüz kadarıyla Mekke-i Mükerreme’de on farklı mahalde mevcut, toplam 33 adet sıbyan mektebi bulunmaktadır. Bu 33 mektepte yaklaşık 1150 talebe ders görmektedir.
Mekteplerde yapılan derslerin haricindeki dersler ve öğrencilerin daha kalabalık gruplar halinde işledikleri büyük dersler, mektep dahilinde değil Harem-i Şerif’in içerisinde yapılmaktadır.
Hicaz sıbyan mektepleri arasında en meşhurları Süleymaniye, Davudiyye, Şehit Mehmed Paşa ve Mahmudiyye medreseleridir. Süleymaniye Medresesi’nde, bahsolunan tarihte 3553 cilt kitap bulunmaktadır ve bu kitapların muhafazası, Harem-i Şerif müderrislerinden Şeyh Mahmud Efendi ve iki nefer ile sağlanmaktadır. Şirvânizade Mehmed Rüşdi Paşa’nın dahi Harem-i Şerif’e nazır medreselerde 1362 cilt kitabının bulunduğu ve muhafazasının Dağıstanî Mehmed Rüşdi ve Seyyid Ali Efendiler tarafından sağlandığı belirtilmektedir. Bunun gibi birçok kitap ve medresenin ahvali, en ince detayına kadar kaydedilerek, mevcut ilim araçlarının muhafazası sağlanmaya gayret edilmiştir.
Salnâmenin ilgili kısmında, sıbyan mektebinden sonra öğretimin daha “modern” bir hüviyette devam ettiği kurum olan, rüşdiyenin bir örneğinin Süleymaniye Medresesi’nde kurulduğu ve öğrencileri ile birlikte merkezden atanacak muallimin beklendiği, muallim vasıl olduğu vakitte eğitime başlanacağı bildirilmektedir.